تعزیه و تعزیه خوانی در ایران از پیشینه کهنی برخوردار است. این هنر ارزنده برخاسیته از احساسات پاک و زیبای مذهبی است که در وجود هر ایرانی نهفته است و ریشه در قلبهای عاشقی دارد که سرشار از محبت حسین (ع) است. تجلی این عشق در همه عرصه های زندگی مردم و حتی در هنر به شکل زیبایی نمایش یافته که در نوع خود بسیار بدیع و بی بدیل می باشد تا آنجا که تحسین هنرمندان آن سوی مرزها را نیز برانگیخته و سبب تحیر و تامل آنان گشته بطوریکه به تفسیر و واکاوی این هنر می پردازند و از غنا و زیبایی آن به وجد می آیند. آری! این تنها اشعه ای از عشقه عشق حسین(ع) است.

بعد از شهادت امام حسین(ع) محبان و شیعیان وی در سرتاسر بلاد اسلامی علی الخصوص در ایران به سوگواری و عزاداری برای آن امام همام می پرداختند و این امر در طول تاریخ بعد از اسلام (1) در ایران ادامه داشت تا اینکه در قرن چهارم هجری در دوران آل بویه که از عرق مذهبی بالاتری برخوردار بودند به شکل تعزیه نمود پیدا کرد تا آنجا که معزالدوله در بغداد(2) در دهه اول محرم امر کرد تمامی بازارهای بغداد را بسته، لباس سیاه عزا پوشیدند(3) و به تعزیت سیدالشهداء پرداختند. تعزیه در طول سالهای بعد هم ادامه پیدا کرد و در دوران صفوی به اوج خود رسید و از سوی حکمرانان تشویق و تایید و حمایت زیادی شد و تا دوران قاجار و مشروطیت در اوج خود باقی ماند اما با شروع دوره قاجار و سفر ناصرالدین شاه به غرب؛ الهام پذیری او از فرهنگ غرب و تئاتر های انگلیسی آغاز شد تا آنجا که تصمیم گرفت مکانی برای اجرای تئاتر در ایران بسازد؛ این مکان که بعدها با مخالفت علماء و مردم به یکی از زیباترین تکیه ها تبدیل شد؛ معروف به «تکیه دولت» شد که متاسفانه  در حال حاضر چیزی از آن نمانده... البته ناگفته نماند در ابتدای سلطنت ناصرالدین شاه بالغ بر دویست تا سیصد تکیه و حسینیه و میدان برای تعزیه خوانی وجود داشته که از زائران حسینی پذیرایی می نموده که متاسفانه با شروع مشروطیت به تعطیلی می کشد.

 نمایی از تکیه دولت

متاسفانه ضربه ای که این هنر چه در گذشته تاریخ و چه در حال از سوی برخی از افراد خورده بیشتر از جهت تطبیق و یکسان سازی آن با تئاتر بوده است. در حالیکه بسیاری هنوز نیز نام این آئین مذهبی را تئاتر می گذارند اما باید دانست که تعزیه حتی در قالب هنر هم شاخه ای جداگانه از تئاتر می باشد بطوریکه تحیلگران هنری هم به لحاظ سبک و هم معنا تعریفی جداگانه از هر یک داشته اند و برای تعزیه شاخه ای مستقل از تئاتر تعریف کرده اند و آنرا جزء آئین های نمایشی دینی می دانند.

برای توضیح بیشتر به نمایش های امروزی اشاره می کنیم مثلا فیلم سینمایی، ساختار و تعریف متفاوتی از تئاتر دارد و فیلم و تئاتر و... هر یک شاخه های جداگانه ای از هنر نمایش را تشکیل می دهند. تعزیه نیز شاخه ای متمایز و متفاوت از تئاتر می باشد و تعریف و سبک متفاوتی دارد. از اینرو نام نهادن تئاتر بر روی تعزیه نه تنها از لحاظ هنری درست نمی باشد بلکه ظلمی است بس بزرگ در حق این آئین دینی، معنوی ایرانی و جای تاسف دارد که حتی در فرهنگ دینی، مذهبی نیز دست به دامان غرب و فرهنگ لغات شد.

ظلم و جفا در حق این آیین غنی و معنوی به همین جا ختم نمی شود. بلکه کوتاهی قشر مذهبی و جوانان مذهبی نسل جدید برای اجرای تعزیه و ایفای نقش های آن یکی از عمده دلایل رکود و سکون این هنر می باشد تا آنجا که دیده شده در بعضی تعزیه ها به علت شرکت نکردن جوانان نقش علی اکبر را پیرمردی به عهده می گیرد و باعث دلزدگی و کسالت عزادارن و علاقمندان حسینی می گردد. گرچه در طول سالهای بعد از  انقلاب تلاش زیادی برای ابقای این هنر ارزشمند از سوی مسئولین شده است اما مردم نیز مسئولیت و نقش مهمی در ماندگاری این هنر ارزشمند دارند که فراموش کردن این مسئولیت باعث می شود این هنر در طول زمان غبار گرفته و کمرنگ تر شود در حالیکه این هنر گرانبها خدمت فراوانی به ما و دین ما کرده است. پس سزاوار نیست بگذاریم این هنر در لابه لای روزمرگی های ما فراموش شود.

پایان قسمت اول

(1): تاریخ بعد از اسلام؛ بعد از واقعه عاشورا

(2): پایتخت ایران در دوران آل بویه؛ بغداد بوده چون مرزهای ما به کشور عراق نیز گسترش پیدا کرده بود.

(3) تاریخ ابن کثیر

یا رئوف

هنر لفظی است که با توجه به گستردگی لفظش متاسفانه غالبا در ذهن مردم به خصوص متشرعین معنای دیگری پیدا می کند، اگر طوری شود که مفهوم ابتذالی آن به معنی حقیقی خود بازگردد و هنرهای حقیقی واستعداد اشخاص ظهور پیدا کند بسیار خوب است. باطن اسلام خیلی وسیع است و در روایات به این معانی اشاره شده است.

این مرجع تقلید شیعه تاکید کرد: شعر? هنری است که واقعا معجزه گونه درانسان‌ها تاثیر می‌گذارد.

وی با نام بردن از شاعرانی همچون، عنصری، خاقانی، سعدی، فردوسی، حافظ و نظامی به قرائت ابیاتی از این شاعران پرداخت و دلیل تمام نشدن شعر را ارتباط باطن انسان با عالم غیب دانست و متذکر شد: هنر تاثیر زیادی درتربیت و روح مردم دارد. گاهی تاثیر یک بیت شعر در انسان از دو ساعت سخنرانی بیشتر است.

وی ادامه داد: با این کار شما قریحه‌های سرشاری که شاید نهفته مانده باشند را در این مسیر و معنای دینی ظاهر می‌کنید.

این مرجع تقلید شیعه در پایان وقت گذاشتن طلاب در این مقوله را در حد اعتدال جایز دانست.

منبع: مشرق نیوز

کد خبر: 25935 تاریخ انتشار: 03 بهمن 1389  

تحریف حقیقت

در این مقوله می خواهیم به واکاوی حقیقت در رسانه ها بپردازیم؛ آنچه که اخیرا در رسانه ها باب شده نوعی دستکاری و یا دخل و تصرف در حقیقت موضوعات به عنوان یک تز هنری یا ادبیست که معمولا در فیلمنامه های سریال های مختلف به کار برده می شود حال فرقی نمی کند که این سریال ها صرفا یک رمان یا داستان باشند یا روایت یک حقیقت یا واکاوی یک موضوع دینی مذهبی یا قسمتی از تاریخ.... به هر حال نویسنده یا کارگردان به خود این اجازه را می دهد که به دخل و تصرف در آن بپردازد و به ظن خود به هیجان و تنوع موضوع بیفزاید و حتی از آن به عنوان یک تز ادبی و هنری یاد می کند. این شیوه به تازگی به قدری در میان نویسندگان و کارگردانان باب شده که در کمتر اثری شاهد به کار نگرفته شدن این شیوه می باشیم گرچه این شیوه در آثار صرفا داستانی بسیار کارا و جذاب می باشد و داستان را هیجان انگیزتر و جذابتر می نماید و تاثیر خوبی روی مخاطب دارد اما به کار گیری آن در موضوعات مذهبی و تاریخی تا چه حد درست می باشد؟ آیا به کار گیری این شگرد و ایجاد مسائل تازه و شبهه دار در فیلمنامه ها و نمود آن در سریالها صحیح می باشد؟ حال آنکه ما اعتقاد داریم دین و مذهب ما به عنوان کاملترین دین و مذهب به همه مسائل پرداخته و کمتر نکته ای را از قلم نینداخته!

 یا دخل و تصرف در یک روایت تاریخی(1) تا آن حد که قسمتی از رویداد تاریخی به کل تغییر کرده و با تخیل نویسنده جایگزین شود چه معنایی دارد؟ آیا به غیر از دروغ معنایی دیگر هم دارد؟ آیا می توانیم وقتی تاریخ را تحریف می کنیم و به خورد بیننده می دهیم باز هم انتظار داشته باشیم که اهالی این سرزمین تاریخ و هویت خویش را به خوبی بشناسند؟

 تنها درصدی از مردم اهل مطالعه و تحلیل می باشند و به اصل حقیقت واقفند (2) و بقیه بینندگان را تنها مردم عامی تشکیل می دهند مردمی که فکر می کنند هر آنچه که از صدا و سیمای جمهوری اسلامی می بینند حقیقت دارد خصوصا وقتی موضوع راجع به مسائل دینی، مذهبی باشد.

در ماه رمضانهایی که از پیش و رو گذراندیم نمونه سریالهایی را داشتیم که سعی در استفاده از این شیوهء به اصطلاح هنری را داشتند و با دخیل کردن تخیل شخصی نویسنده در مسائل اعتقادی که به نوعی دنیای پس از مرگ و برزخ و عقبی را به تصویر می کشید بدعت ها و شبهات زیادی را در این پیرامون ایجاد کردند. این روش بیشتر، فیلمها و سریالهای ماورایی غرب را به یاد می آورد؛ گو اینکه نویسندگان و کارگردانان ما فراموش کرده اند که ادیان آن سوی مرزها مدتها پیش مورد دستکاری و تحریف قرار گرفته و حقیقت در آن کورسو می زند. این در حالیست که دین ما به لطف معجزهء همیشگی اش قرآن که همواره از تحریف در امان بوده و همینطور رهنمودهای روشنگرانه اهلبیت و هم و غم ایشان در از بین بردن همه شبهات و از جا نینداختن هیچ نکته ای به عنوان کاملترین دین و مذهب حرف اول را در دنیای امروز می زند.

آیا درست است که با وجود چنین ثروتی باز دست به دامان غربی ها شد و از آنها مدد گرفت؟

وآیا درست است در چنین شرایطی که بدعتها و شبهات همچون خوره ای به جان و فکر جوانان ما افتاده، بر بدعت ها و شبهات جدید بیفزاییم؟

چه خوبست با بهره گیری از اصول و همچنین نکات مطرح شده در دین و مذهب خویش به پایه ریزی داستان ها و فیلمنامه هایی که بناست به خوراک ذهنی جوانان ما مبدل شود بپردازیم و شالوده فکری آنها را بر اساس حقیقت پایه ریزی کنیم. مطمئنا ما می توانیم با بهره گیری از کارشناسان مذهبی و نویسندگان خبره و پیشینه قوی ادبی،  بهترین داستانها و فیلمنامه ها را در عرصه رسانه به نمایش بگذاریم که هم تنوع و هیجان لازم را داشته باشد و هم با راستگویی و نشان دادن حقیقت در آنها درست کرداری را  به جوانان این سرزمین آموخت.

 (1)  در سالهای پیش نمونه سریالهای تاریخی فراوانی را داشتیم که در قسمتی از آنها به نوعی تحریف صورت گرفته بود به عنوان مثال در داستانهای یوسف پیامبر به هنگام اذعان در آمدن کودک بر بیگناهی یوسف و یا در سریال مختار، حقیقت فرار مختار از حادثه عاشورا و همچنین صحنه هایی چون اقامه نماز بانوان در روز عاشورا و همچنین کشته شدن شمر توسط کیان و ...  یا دستکاری در وقایع حقیقی زندگانی بزرگانی همچون شهریار تنها به دلیل جذاب نمودن داستان به قدری که فریاد ازاین خانواده نجیب برمی آورد تا آنجا که چاره ای جز مدد از مقام معظم رهبری نمی بیند... 

آری دوستان اینها تنها قسمتهای کوچکی از این پازل معیوب می باشد!

(2)  که البته این دسته از مخاطبان فرهیخته نیز از به سخره گرفتن تاریخ و هویت مملکت خود متاثر گشته و نسبت به رسانه ملی بی اعتمادتر می گردند و این نیز خود می تواند نوعی توهین به درک و شعور این مخاطبان باشد.

پی نوشت: گرچه پرداختن به این مقوله علی الخصوص سریالهای ماه رمضانی باید زودتر از اینها صورت می گرفت اما فرصت و امکانات اندک این حقیر مانع از این کار شد. شاید گفتن حقیقت هر چند دیر اما مفید می باشد

 امید روزی که حقیقت سرلوحه امورمان گردد. 

چندی پیش در پیامرسان به نقد سریال ستایش و نکات منفی اون پرداختم اما از اونجا که این وبلاگ یک مجله فرهنگی، هنریه و  مخاطبین خاص خودش رو داره این نقد رو در وبلاگ هم تکرار می کنم. سریال ستایش در بهترین زمان پخش و پربازدیدترین زمان از شبکه سه سیما پخش می شه؛ زمانی که هر کارگردانی تلاش می کنه تا محصول و ثمره کارش در اون زمان پخش بشه چرا که یکی از اولویت های جذب مخاطب همین زمان پخش هست. داستان این سریال به دوران دفاع مقدس و فرار جوان ها از جنگ می پردازه و جالبتر آنکه جوان فراری از جنگ را جوانی مذهبی و از خانواده مذهبی نشان می دهد و جوان دلاور و شجاع و حاضر در عرصه جبهه های نبرد را از خانواده ای غیر مذهبی و عادی به تصویر می کشد در حالیکه جوان مذهبی تمام تلاش خود را برای فرار از جبهه می کند دوست شجاع و دلاور او از روی اجبار و معذوریت به خواسته هایش تن می دهد و او را در اجرای  نقشه هایش  و فرار از جبهه یاری می دهد و در این راه دچار مشقت های زیادی می شود

این اولین با نیست و آخرین بار هم نیست که در سریال ها جوانهای مذهبی  ترسو و فراری    یا خائن نشان داده می شود و در عوض جوانهای  به اصطلاح روشنفکر یا از خارج برگشته (بطور نمونه در فیلم دموکراسی در روز روشن) و یا حتی عادی و فراتر از آن ناسالم بطور نمونه در فیلم اخراجی ها (1) شجاع نشان   داده می شود و به خط مقدم می روند و برای دفاع از کشور قدم بر می دارند... در فیلم دموکراسی سردار  شجاع جنگ خائن و ترسو و جوان از خارج برگشته واز قشر مرفه جامعه خیلی شجاع و فداکارقلمداد شده...

 جریانی که در رسانه ها رواج پیدا کرده ؛ سعی در بدبین کردن مخاطب نسبت به قشر مذهبی و انقلابی ما دارد  و هر روز هم به شکلی جاافتاده تر در رسانه ها مطرح می شود تا اونجا که حساسیت مخاطب و حتی قشر مذهبی رو هم به نوعی تخفیف داده...

کلا عدم وجود چنین جوانهایی را در جنگ  انکار نمی کنم؛ همیشه حرها و وهب ها وجودداشته اند و دارند اما  دغدغه این حقیر به طور ثابت فرض کردن و معرفی کردن قشر غیر مذهبی و یا مرفه به عنوان خط مقدمی ها و وطن پرست ترین ها و درمقابل معرفی قشر مذهبی  و همینطور متوسط یا پایین جامعه  به عنوان  فراری و خائن وطنفروش ...می باشد.

 وقتی در فیلم دموکراسی به تماشای سرداری خائن و ترسو نشسته بودم که از جوانی روشنفکر استمداد جانش را داشت و با خیانت به وی آینده اش را وام می گرفت به سردار همت ها  می اندیشیدم که چگونه در تلاطم جنگ خود را به ورطهء خطر می انداختند و جان خود را فدا می کردند. سردار همتی که روایت شجاعت هایش لرزه بر اندام دشمن می انداخت تا بدانجا که وقتی دشمن بعثی موفق به شهادت رساندن این سردار دلیر می شود جشن می گیرد... آری دشمن فقط برای ریختن خون یک سردار ما چنین سور می گیرد و این ما هستیم که باز با پنهان کردن شجاعت ها  و هزینه های  گزاف برای  نشان دادن عکس آن اینچنین تلاش می کنیم!

این تنها سردار ما نبود سردارهایی داریم که هنوز در همین زمان شجاعانه قامت راست کرده اند و در مقابل دشمن ایستاده اند. امثال شوشتری ها که در دورترین و ناامن ترین نقاط کشور جان خود را فدای امنیت ما  می کنند کم نیستند  پس چگونه اصرار به معرفی عکس این واقعیت مظلوم  داریم  مگر نه اینکه امام ما انقلاب اسلامی را انقلاب مستضعفین و پابرهنگان معرفی کرد!

بد نیست کمی به دورترها و نه خیلی دورترها سفر کنیم و بدانچه گذشت بیندیشیم و ببینیم آیا واقعیت  همانست که روایت می شود؟!

آری شما هم به واکاوی حقیقت بپردازید حقیقتی مظلوم که با ابزار و رسانهء خود ما دفن می شود.

- کسانی که علاقمند به بحث در پیامرسان می باشند به این آدرس http://kavirsabz.parsiblog.com/MLink/?4658061  مراجعه کنند 

پی نوشت1 : در تیتراژ سریالهایی چون آوای باران که به روایت مظلومانه قربانیان هواپیمای مسافربری ایران توسط ناو آمریکایی پرداخته بطور واضح قید می شد که استان این سریال واقعی نیست حال چرا این سیاست در مورد سریالهای دیگر همچون ستایش اعمال نمی شود خود جای سوال دارد.

پی نوشت2 : اکثر دیالوگ های سریال ستایش 2 سیاست دوگانه یکی به نعل و یکی به میخ را در پیش گرفته تا همه حرفهای ناگفته قشری مخالف  و شاید معاند در سرکوب قشر مذهبی آن هم از زبان رسانه ملی بارها و بارها گفته شود در حالیکه سکوت صدا و سیمای ملی جای بسی تامل دارد.

(1) :در کل  اخراجیها به خاطر دید نو و تازه ای که داشت و همینطور همراه کردن همه جامعه با دفاع مقدس تحسین برانگیز بود و نباید از این محاسن دیده پوشید نقد ما تنها به ثابت و همیشگی شدن این روند است